W dniu 6 grudnia 2023 r. na terenie Muzeum Historycznego Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej im. Stanisława Prusa „Adama” w Bondyrzu odbyła się uroczystość odsłonięcia Pomnika Powstania Zamojskiego oraz konferencja naukowa pt. „Powstanie Zamojskie”.
Organizatorami uroczystości byli Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość, Instytut Pamięci Narodowej, Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna, Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego J. Paderewskiego.
Odsłonięcie pomnika to efekt skutecznych starań Światowego Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość na rzecz upamiętnienia Powstania Zamojskiego wspieranych także przez członków naszego Stowarzyszenia.
Przedsięwzięcie budowy upamiętnienia zostało współfinansowane przez Instytut Pamięci Narodowej oraz środki zabezpieczone przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość. ŚZŻAK Okręg Zamość jako wnioskodawca projektu udostępnił teren pod budowę, jako inwestor przeprowadził procedurę dokumentacyjną łącznie z otrzymaniem pozwolenia na budowę oraz pokrył koszty fundamentów pod pomnik.
Wsparcia organizacji uroczystości oraz konferencji naukowej udzielili ww. Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej i Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna.
Uroczystości rozpoczęły się zgodnie z ceremoniałem wojskowym od złożenia meldunku o gotowości do uroczystości przez dowódcę kompani honorowej ppor. Adama Ryczko Zastępcy Dowódcy 18 Pułku Przeciwlotniczego im. gen. bryg. Feliksa Kamińskiego z Sitańca Panu Pułkownikowi Wojciechowi Jakubczykowi. Po dokonaniu przeglądu i powitaniu z pocztami sztandarowymi, został odśpiewany Hymn Rzeczypospolitej Polskiej z podniesieniem flagi narodowej na maszt.
Następnie Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Pan Adam Siwek wprowadzając w temat uroczystości przedstawił zebranym rys historyczny, dotyczący Powstania Zamojskiego.
Po wprowadzeniu przedstawiciel Stowarzyszenia Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna Pan Krzysztof Pilip powitał zgromadzonych.
Po powitaniu gości przybyłych na uroczystość głos zabrali przedstawiciele organizatorów Prezes IPN dr Karol Nawrocki oraz Poseł na Sejm RP Sławomir Zawiślak Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość i Stowarzyszenia Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna.
Następnie miała miejsce ceremonia wręczenia odznaczeń państwowych. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Zarządu ŚZŻAK O/Z uhonorował osoby zasłużone w służbie państwu i społeczeństwu. Uroczystego wręczenia orderów i odznaczeń, w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Pana Andrzeja Dudy dokonał Pan Bolesław Gzik Wicewojewoda Lubelski w asyście Posła s. Zawiślaka. Na podstawie art. 138 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy o ustanowieniu Medalu Stulecia Odzyskanej Niepodległości postanowieniami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Pana Andrzeja Dudy za zasługi dla Niepodległej Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości odznaczeni zostali: Pan Piotr Burak, Pan Piotr Gawryszczak. Ceremonię prowadził Witold Marucha – Sekretarz SRL Zamojszczyzna, Wicestarosta Powiatu Zamojskiego.
Następnie miało miejsce wręczenie odznaczenia ŚZŻAK Okręg Zamość, zatwierdzonej przez Kancelarię śp. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego „Odznaki Zasługi ŚZŻAK Okręg Zamość” , którą zostali uhonorowani: Pan dr Karol Nawrocki Prezes IPN, Pan prof. Jan Żaryn Dyrektor Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej (w jego imieniu odznaczenie odebrał Damian Kita), Pan Adam Siwek Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, Pani Joanna Sulej-Piskorz Zastępca Dyrektora Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, Pan Janusz Brzozowski Radny Rady Powiatu Zamojskiego, Pan Józef Mazur członkowi ŚZŻAK O/Z Koła Rejonowego w Komarowie. Odznaczenia wręczali Poseł na Sejm RP Sławomir Zawiślak Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość wraz z członkami Zarządu ŚZŻAK Okręg Zamość.
W ramach podziękowania decyzją Prezydium ŚZŻAK O/Z zostały wręczone okolicznościowe dyplomy. Podziękowanie za finansowe wsparcie realizacji upamiętnienia Powstania Zamojskiego w formie budowy Pomnika na terenie Muzeum Historycznego Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej w Bondyrzu otrzymali: Pan dr Karol Nawrocki Prezes IPN, Pan Zdzisław Ostasz Prezes Zarządu ZDI Sp. z o.o., Pan Jan Szymanik Prokurent ZDI Sp. z o.o.
Wyróżnienie za pomoc w organizacji uroczystości odsłonięcia Pomnika Powstania Zamojskiego na terenie Muzeum Historycznego Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej w Bondyrzu oraz konferencji naukowej pn. „Powstanie Zamojskie” otrzymali: Pan dra hab. Tomasz Panfil Pracownik Biura Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Pan Władysław Kardasz Właściciel Drukarni ATTYLA Sp. j., Pan prof. Jan Żaryn Dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej (w jego imieniu wyróżnienie odebrał Damian Kita), oraz Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna. W imieniu SRL Zamojszczyzna podziękowanie odebrali: Pani Monika Kosecka, Pan Witold Marucha, Pan Janusz Brzozowski, Pan Lucjan Bednarz, Pan Jerzy Marucha.
Po ceremonii dekoracji i wręczeniu podziękowań miało miejsce oficjalne odsłonięcie i poświecenie pomnika, które stanowiło ważne podsumowanie starań strony społecznej, pracy społeczników na rzecz upamiętnienia czynu bohaterskiego zrywu Żołnierzy Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich, naszych Przodków.
Symbolicznego odsłonięcie Pomnika dokonali: Prezes IPN dr Karol Nawrocki, Poseł na Sejm RP Sławomir Zawiślak Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość i SRL Zamojszczyzna.
Modlitwę odmówił i pomnik poświecił Ks. Artur Sokół Proboszcz Parafii pw. Świętej Bożej Opatrzności w Bondyrzu.
Po uroczystym odsłonięciu pomnika został odczytany Apel Pamięci. Apel odczytała ppor. Wiktoria Kurasz z 18. Pułku Przeciwlotniczego.
Następnie odbyła się ceremonia złożenia wieńców i kwiatów przed pomnikiem. Kwiaty złoży delegacja władz samorządowych, przedstawiciele służb mundurowych, delegacje administracji rządowej i samorządowej, przedstawicieli organizacji kombatanckich, jednostek oświatowych i instytucji.
Część przy pomniku zakończyło złożenie meldunku o zakończeniu uroczystości i odprowadzenie Kompanii Honorowej oraz pocztów sztandarowych. Organizatorzy zaprosili zebranych na grochówkę.
Następnie uczestnicy uroczystości przeszli do budynku Muzeum, gdzie odbyła się druga część wydarzenia z konferencją naukową. Konferencja rozpoczęła się od powitania zebranych gości przez Witolda Maruchę – Sekretarza SRL Z-na jednocześnie Wicestarostę Powiatu Zamojskiego jako jednego z organizatorów, pomysłodawcę przygotowania konferencji.
W trakcie spotkania zostały przedstawione trzy wykłady: „Czas bestii” Polityka Niemców w Generalnym Gubernatorstwie i ziemiach wcielonych do Rzeszy – dr Adam Pleskaczyński Dyrektor BEN IPN, „Wykurzyć znienawidzonych wrogów”. Powstanie Zamojskie – zemsta czy sprawiedliwość? – dr hab. Tomasz Panfil BEN IPN oraz „Wieś polska wobec okupacji niemieckiej” – dr Hubert Seńczyszyn Kierownik Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie.
Uroczystości zakończył poczęstunek.
Wśród gości znaleźli się m.in.: dr Karol Nawrocki – Prezes Instytutu Pamięci Narodowej, Bolesław Gzik II Wicewojewoda Lubelski, Damian Kita reprezentujący prof. Jana Żaryna – Dyrektora Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, ks. Artur Sokół Proboszcz Parafii pw. Świętej Bożej Opatrzności w Bondyrzu, ks. kap. por. Konrad Zalewski, ppłk. Wojciech Jakubczak reprezentujący Dowództwo Garnizonu Zamość, ppłk Stanisław Styczyński Szef Wojskowego Centrum Rekrutacji w Zamościu, Dowódcę 2. Hrubieszowskiego Pułku Rozpoznawczego reprezentował kpt. Piotr Sobstyl, Agnieszka Biernacka-Ochal – Kierownik Klubu 3. ZBZ w Zamościu, Adam Siwek Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, dra Adam Pleskaczyński Dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN w Warszawie, dr Robert Derewenda Dyrektor Oddziału IPN w Lublinie, dr hab. Tomasz Panfil Główny Specjalista Biura Edukacji Narodowej IPN w Warszawie wraz z żoną, Tomasz Dudek Prezes Stowarzyszenia „Bitwa pod Komarowem”, Andrzej Woźniak Członek Zarządu firmy Stonex sp. z o.o. (firma wykonująca fundamenty), mł. bryg. Piotr Gronowicz – Komendant Powiatowy PSP w Hrubieszowie, płk Piotr Burak Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w Lublinie, dr Piotr Gawryszczak Wojewódzki Komendant OHP, Wójt Gminy Rudnik Paweł Kucharczyk, Burmistrz Miasta Krasnobród Kazimierz Misztal, Wójt Gminy Werbkowice Agnieszka Skubis-Rafalska, Radni Powiatu Zamojskiego jednocześnie członkowie SRL Zamojszczyzna: Janusz Brzozowski, Jerzy Marucha, Lucjan Bednarz – Nadleśniczy Nadleśnictwa Zwierzyniec, Jarosław Śliwiński Radny Rady Powiatu Zamojskiego, Radni Rady Miasta Zamość: Marek Walewander – Przewodniczący Oddziału NSZZ „Solidarność” w Zamościu, Franciszek Josik, Szczepan Kitka, Andrzej Szpatuśko, Leszek Tabiszewski Kierownik Ośrodka Szkolenia i Wychowania OHP w Zamościu, Anna Subocz-Chachuła – Dyrektor Delegatury Inspekcji Handlowej w Zamościu, Zdzisław Ostasz – Prezes Zarządu ZDI sp. z o.o., Jan Szymanik – Prokurent ZDI sp. z o.o. , Władysław Kasprzak – właściciel Van Taxi, Władysław Kardasz – Właściciel Drukarni Attyla, Henryk Lebiedowicz Prezes Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowa, Jerzy Zacharow Przewodniczący Stowarzyszenia Internowanych Zamojszczyzny, Krzysztof Goch Prezes Związku Piłsudczyków Oddział Zamość, st. chor. sztab. WP Grzegorz Pawlik – Weteran Misji Zagranicznych, Prezes Koła Miejskiego nr 1 ZKRPiBWP w Zamościu Poczty sztandarowe ŚZŻAK O/Z, Prezesi Kół Rejonowych, członkowie i sympatycy ŚZAK O/Z, członkowie SRL Zamojszczyzna, przedstawiciele miejscowej administracji, władz wojewódzkich, funkcjonariusze służb mundurowych, wojskowi, reprezentanci lokalnych instytucji i stowarzyszeń, przedstawiciele szkół w regionie, mieszkańcy Zamojszczyzny. W uroczystości wzięli udział także liczni przedstawiciele mediów.
Organizatorzy składają podziękowania za wsparcie społecznej pracy i za zaangażowanie przy organizacji tak dużego przedsięwzięcia, współorganizatorom, partnerom uroczystości: Instytutowi Pamięci Narodowej, Instytutowi Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego J. Paderewskiego, Spółce ZDI Sp. z .o.o. oraz wszystkim zaangażowanym w budowę pomnika. Szczególne podziękowania kierowane są również do mediów lokalnych oraz licznie przybyłych na uroczystość mieszkańców regionu.
