Film dokumentalny pt. Ten skrawek ziemi to wolna Polska… Rzecz o Józefie Steglińskim „Cordzie” został wyprodukowany przez Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego Zamojszczyzna przy wsparciu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość. Autorami scenariusza i reżyserami filmu są Magdalena i Rafał Kołodziejczykowie.
Produkcja została dofinansowana przez Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego z programu Fundusz Patriotyczny – Edycja 2023 „Wolność po polsku”, a także ze środków własnych Stowarzyszenia.
Film opowiada o historii ppor. Józefa Steglińskiego „Corda” – dowódcy AK Obwodu Biłgorajskiego, uczestnika m.in. bitwy pod Osuchami. W materiale – opartym na pozyskanych przez ŚZŻAK O/Z archiwaliach, w tym dokumentach sowieckich z okresu II wojny światowej – ukazano m.in. fakty dotyczące tej bitwy oraz rzeczywistą postawę oddziałów partyzanckich sowieckich, które opuszczając niemieckie okrążenie oddziałów partyzanckich w Puszczy Solskiej , pozostawiły w kotle żołnierzy AK i BCh.
Film to dokument biograficzny wzbogacony fabularyzowanymi inscenizacjami i komentarzem. Twórcom zależało na ukazaniu działalności Armii Krajowej w obwodzie biłgorajskim, gdzie „Cord” działał od 1940 roku. Narracja ma charakter linearny – wydarzenia przedstawione są w porządku chronologicznym. Poza genezą konspiracji na Zamojszczyźnie zaprezentowano sylwetkę Józefa Steglińskiego i jego współpracowników.
Opowieść oparta jest na wypowiedziach potomków bohatera, a także regionalistów i historyków. W filmie wzięły udział regionalne Grupy Rekonstrukcji Historycznych, które odtworzyły m.in. życie w obozie leśnym, akcje sabotażowe, walki z okupantem, przesłuchania i więzienia Gestapo. W inscenizacjach wykorzystano oryginalne umundurowanie, broń i pojazdy – z dbałością o szczegóły historyczne.
Zdjęcia realizowano nowoczesnymi technikami filmowymi, co pozwala widzowi niemal przenieść się w czasy okupacji. Całość spina narracja lektora – prosta i zrozumiała, uzupełniona animowanymi mapami i grafiką komputerową. W filmie wykorzystano również materiały archiwalne oraz ikonografię przedstawioną w atrakcyjnej, animowanej formie.
Film przypomina postać żołnierza, który w pamięci lokalnej pozostał jako bohater broniący ludności cywilnej i wybitny dowódca partyzancki. W bitwie pod Osuchami w czerwcu 1944 roku oddział „Corda” zdołał przedrzeć się przez niemieckie okrążenie. On sam jednak powrócił po rannych i poległ 25 czerwca 1944 roku.
Uroczysta premiera filmu odbyła się 10 listopada 2024 r. w Biłgorajskim Centrum Kultury z udziałem przedstawicieli władz, zaproszonych gości oraz mieszkańców Biłgoraja i Ziemi Biłgorajskiej.
Więcej:
Życiorys
Józef Stegliński urodził się w Łodzi w 1907 roku. Po maturze odbył służbę w Szkole Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Dęblinie, uzyskując stopień podporucznika rezerwy lotnictwa. W 1933 roku ożenił się i przeprowadził do Głowna. W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany do 4 Pułku Lotniczego w Toruniu. Podczas kampanii wrześniowej służył w eskadrze zapasowej Bazy nr 4 w ramach „Armii Kraków”.
Po klęsce wrześniowej zaangażował się w działalność konspiracyjną. Wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, a następnie do Armii Krajowej. W 1942 roku został aresztowany przez Gestapo, lecz zdołał zbiec dzięki pomocy podziemia. Dla bezpieczeństwa przyjął fałszywe nazwisko – Zygfryd Koman – i wkrótce został skierowany na Lubelszczyznę.
W Biłgoraju założył warsztat wulkanizacyjny, który stał się ważnym punktem konspiracji AK i Szarych Szeregów, a także miejscem obserwacji siedziby Gestapo. W 1942 roku objął funkcję komendanta Biłgorajskiego Hufca Szarych Szeregów, a następnie komendanta Rejonu V Obwodu Biłgorajskiego AK. Pod jego dowództwem struktury szybko się rozwijały, a w maju 1943 roku powstał pierwszy oddział partyzancki.
W lutym 1944 roku Stegliński zorganizował ponad stuosobowy oddział w Puszczy Solskiej. Oddział ten, dobrze uzbrojony jak na warunki konspiracyjne, prowadził liczne akcje sabotażowe i bojowe, m.in. likwidacje konfidentów, zamach na szefa biłgorajskiego Gestapo Romana Colba czy akcje aprowizacyjne.
W czerwcu 1944 roku, podczas operacji „Sturmwind II”, oddział „Corda” znalazł się w niemieckim okrążeniu. 21 czerwca stoczył ciężką walkę w rejonie Margoli, a część żołnierzy udało się wyprowadzić z kotła. Stegliński jednak, wierny danemu słowu, powrócił po rannych. Tam został trafiony w głowę i poległ 25 czerwca 1944 roku.